یکی از تغییرات مهم سال های گذشته در نظام پولی و بانکی کشور، ورود چک های صیادی به جای چک های معمولی قبلی بود. این چک ها که دارای ویژگی های بسیار گسترده ای هستند و میزان نظارت و کنترل آنها در سطح بسیار بالایی قرار دارد، برای استفاده و قرار گرفتن وجه آنها در حساب مشتری، نیاز به طی کردن چندین مرحله دارند. این مراحل هم امنیت چک صیادی را برقرار می کند و هم علت و میزان پرداخت مبلغ مشخص است که باعث کنترل گردش های پولی توسط بانک مرکزی می شود. در این مقاله قرار است در کنار معرفی چک صیادی، به مسیر صدور تا تایید نهایی و نشستن چک در حساب بپردازیم که میتواند جوابگوی سوالات زیادی از افراد در زمینه نحوه تایید و رد چک صیادی باشد.
سامانه صیاد چیست ؟
برای کنترل معاملاتی که پرداخت آنها توسط چک انجام می گردد و همچنین کاهش تعداد چک برگشتی و افزایش اعتبار چک صادر شده در معاملات، بانک مرکزی در سال ۱۳۹۶ اقدام به راه اندازی سامانه صدور یکپارچه دسته چک یا همان سامانه صیاد نمود. بعد از ایجاد این سامانه، تمام بانک ها اجازه صدور چک برای مشتریان خود را فقط از طریق سامانه صیاد دارند و باید دارای ویژگی های مشترکی باشند که باعث می شود ثبت چک و تایید آن برای نقل و انتقال پول الزامی باشد.
حالا با این ثبت و تاییدها عملا نظارت کاملی بر روند جابجایی و گردش پول ها اتفاق می افتد و سابقه فرد صاحب چک صیادی در هر لحظه قابل استعلام و پیگیری است.
چک صیادی چیست؟
چک هایی که براساس قوانین جدید صدور چک توسط سامانه صیاد صادر می شوند و به صورت مستقیم تحت نظارت بانک مرکزی می باشند به عنوان چک صیادی شناخته می شوند. این چک ها دارای ویژگی هایی هستند که به صورت مشترک در تمام چک های صادره از همه بانک ها یکسان می باشد. از جمله عدد ۱۶ رقمی روی چک صیادی که به عنوان شناسه صیادی چک شناخته می شود و برای هر چک منحصر به فرد می باشد.
تمام عملیاتی که قرار است از مرحله ثبت تا تایید و واریز بر روی چک انجام شود توسط این شناسه صورت می گیرد. اردیبهشت ۱۴۰۰ به دستور بانک مرکزی، برای همیشه ارائه دفترچه چک قدیمی توسط بانک ها ممنوع شد و چک های جدید زیر نظر بانک مرکزی باید استفاده می شد.
نرم افزارها و برنامه های مختلفی برای مدیریت این نوع از چک ارائه شده است که موارد مختلف مربوط به آن از ثبت و تایید تا پذیرش، رد و انتقال در این برنامه ها انجام می شود.
مشخصات ظاهری چک صیادی
چند ویژگی کلی در این نوع از چک ها به صورت سراسری رعایت می شود و هیچ تفاوتی ندارد که دسته چک صیادی شما از کدام بانک صادر شده باشد. از جمله مهمترین ویژگی مشترک و ظاهری در تمام چک ها می توان موارد زیر را نام برد :
- شناسه ۱۶ رقمی منحصر به فرد برای چک صیادی
- ذکر عبارت «کارسازی این چک منوط به ثبت آن در سامانه صیاد است».
- رنگ تمام چک های صادره از بانک های مختلف بنفش است.
شماره صیادی چیست؟
همانطور که بیان شد در قسمت تعریف چک صیادی، این نوع از چک دارای یک شناسه ۱۶ رقمی می باشد که به صورت منحصر به فرد برای هر برگ چک تعریف شده است. این شناسه و شماره ۱۶ رقمی صیادی امکان انجام عملیات مختلف و همچنین پیگیری و استعلام چک صیادی را فراهم می آورد.
تفاوت های دسته چک صیادی با چک های قدیمی در چیست؟
امنیت چک های جدید و افزایش اعتبار این چک ها از نظر قابلیت نقد شوندگی از جمله ویژگی هایی است که بانک مرکزی به آنها اشاره می کند و عواملی که باعث شده اند این چک های جدید با نوع قدیم متفاوت باشد شامل موارد زیر است :
- در چک های قدیمی فرد با داشتن چک برگشتی باز هم توانایی دریافت دفترچه چک را داشت، اما در چک های جدید این امکان فراهم نمی باشد.
- در سیستم چک های جدید زمانی که فرد چک برگشتی دارد باید رفع سوء اثر کند، در غیر این صورت امکان درخواست چک برایش موجود نیست.
- تمام گردش های مالی توسط چک صیادی تحت کنترل می باشد و دلیل انتقال و میزان انتقال، ثبت شده می باشد.
مزایای چک صیادی
این نوع از چک از نظر ظاهری و همچنین از نظر عملکردی دارای مزایایی است که به آن اعتبار بیشتری می بخشد، از جمله :
- کمک به نظام پولی بانکی کشور برای داشتن سیستم صدور سالم تر.
- یک شکل و یک رنگ بودن تمام چک های صادر شده از بانک های مختلف که تنها تفاوت لوگوی بانک ها می باشد.
- داشتن شناسه اختصاصی برای هر برگ چک صیادی، که تمام امور مربوط به آن چک را قابل پیگیری می‌کند.
- عدم توانایی صدور چک توسط بانک ها به تنهایی و جلوگیری از رابطه افراد با ریاست شعبه ها برای دریافت دفترچه چک.
- امنیت بالای چک صیادی که بخاطر نوع کاغذ، طراحی و برجستگی های مختلف، نمی شود آن را جعل کرد.
- فراهم آمدن شرایط دریافت استعلام وضعیت حساب صادر کننده چک که کمک می کند آمار چک برگشتی به مقدار زیادی کاهش پیدا کند.
- می توان چک صیادی را جدایی از بانک صادر کننده در هر بانک دیگری نقد کرد.
- عدم امکان صدور چک سفید امضا.
- داشتن سقف مبلغ با توجه توان مالی صادر کننده.
- عدم امکان صدور چک صیادی در وجه حامل که مشکلات زیادی از جمله سرقت را بوجود می آورد.
فرآیند دریافت دسته چک صیاد چگونه است؟
امکان دریافت چک های جدید بانک مرکزی برای تمام افراد حقوقی و حقیقی وجود دارد. اما مسیر و مدارک مورد نیاز متفاوت می باشد.
۱- مدارک مورد نیاز شخص حقیقی برای دریافت دفترچه چک صیادی :
- کپی از تمامی صفحات شناسنامه شخص حقیقی متقاضی چک صیادی.
- یک قطعه عکس ۳×۴
- مدارک محل زندگی شامل اجاره نامه، سند و …
- ارائه کپی مربوط به مدارک شغلی
- ارائه یکی از قبوض خدماتی برای ثبت و تایید آدرس
- معرفی یک فرد معتبر به عنوان معرف
شرایط مورد نیاز فرد حقیقی دفترچه صیادی:
- از افتتاح حساب فرد در بانک ۲ سال گذشته باشد.
- محل سکونت یا محل کار فرد کاملا مشخص و ثابت باشد.
- عدم سابقه بد حسابی یا داشتن چک برگشتی.
- افتتاح حساب بلند مدت که میزان میانگین موجودی آن ۵ میلیون تومان و حداقل به مدت ۶ ماه از آن گذشته باشد.
فرد حقیقی که شرایط و مدارک گفته شده در بالا را برای دریافت دفترچه چک صیادی داشته باشد، با ارائه آنها، از بانک درخواست دفترچه چک می نماید. بانک این درخواست را در سامانه صیاد بانک مرکزی ثبت می کند. چنانچه شرایط و مدارک مورد تایید قرار بگیرد برای فرد دفترچه چک صادر می شود.
۲- شرایط و مدارک دریافت دفترچه چک صیادی برای افراد حقوقی :
چنانچه افراد حقوقی بخواهند دفترچه چک صیادی دریافت کنند باید موارد زیر را تحویل بانک دهند:
- داشتن حساب بانکی با امضای صاحبان امضای مجاز شرکت یا افتتاح آن.
- تایید شدن امضای صاحبان امضای مجاز
- ارائه اصل گواهی نامه ثبت شرکت به همراه کپی آن
- ارائه اصل اظهار نامه یا اساسنامه شرکت به همراه کپی آن
- ارائه اصل آخرین آگهی رسمی ثبت شرکت در روزنامه رسمی به همراه کپی آن
- ارائه اصل شناسنامه و کارت ملی هیئت مدیره به همراه کپی آن
امکانات سامانه صیاد
این سامانه شرایط شفاف سازی چک را به صورت مرحله به مرحله فراهم کرده است که باعث می شود امکانات زیر در اختیار استفاده کنندگان و همچنین بانک مرکزی قرار بگیرد:
- الزام در ثبت تمام مراحل صدور چک شامل ثبت، دریافت و انتقال در سامانه.
- بدون ثبت در سامانه، چک فاقد اعتبار می باشد.
- امکان احراز هویت فرد و استعلام خوش حسابی صادر کننده وجود دارد.
دسترسی به سامانه صیاد
برای اینکه امور مربوط به چک چه ثبت و چه تایید و … را انجام دهید باید به سامانه دسترسی داشته باشید که از مسیرهای زیر امکان پذیر می باشد:
- استفاده از اینترنت بانک یا موبایل بانک
- استفاده از برنامه های موبایلی زیر نظر سایت شاپرک مانند ساد ۲۴
احراز هویت در سامانه صیاد
برای اینکه بتوانید از امکانات سامانه استفاده کنید باید هویت شما مورد تایید بانک مرکزی قرار بگیرد. برای این کار اطلاعات یک کارت بانکی را می توانید ثبت کنید. البته باید نکات زیر رعایت شود :
- کارت بانکی ثبت شده باید دارای رمز پویا و رمز دوم باشد.
- شماره سیم کارتی که برای ورود به سامانه استفاده می گردد، به نام فرد باشد.
شما حالا با وارد کردن مشخصاتی از جمله کد ملی، شماره تلفن و همچنین مشخصات کارت بانکی در سامانه، تایید هویت خواهید شد.
روش استعلام چک صیادی
شناسه ۱۶ رقمی به شما کمک می کند که با وارد کردن آن در سامانه، وضعیت خوش حسابی صادر کننده چک را بررسی کنید تا چنانچه فرد سابقه بد حسابی یا چک برگشتی داشت، چک را قبول نکنید.
برای استعلام چک صیادی می توانید از مسیرهای زیر استفاده کنید :
- ارسال شناسه ۱۶ رقمی در قالب پیامک به سر شماره ۷۰۱۷۰۱ (به صورت: کد ۱۶ رقمی*۱*۱)
- مراجعه به سامانه بانک مرکزی با نشانی اینترنتی cbi.ir و استعلام چک در این سامانه.
- ورود به اینترنت بانک خود یا برنامه های مورد تایید مانند ساد ۲۴ و وارد کردن کد ۱۶ رقمی
سامانه پیامکی هم هزینه بر است و هم زمان بر (حدود ۱۵ دقیقه طول می کشد)، به همین خاطر استفاده از برنامه اینترنت بانک کمک بیشتری می کند.
جواب استعلام در برنامه ها با نوع رنگ مشخص می شود و در جواب یکی از رنگ های سفید، زرد، نارنجی، قهوه ای و قرمز بیان می گردد.
تفسیر استعلام
- سفید: عدم سابقه چک برگشتی برای صادر کنند و یا در صورت وجود رفع سوء اثر شده است.
- زرد: صاحب چک یک فقره چک برگشتی با مبلغ حداکثر ۵۰ میلیون ریال دارا می باشد.
- نارنجی: در سابقه صادر کننده چک دو الی ۴ فقره چک برگشتی حداکثر با مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال وجود دارد.
- قهوه ای: پنج الی ده فقره چک برگشتی با حداکثر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال در سابقه صادر کننده چک وجود دارد.
- قرمز: در این حالت صادر کننده چک بیش از ده فقره چک برگشتی با مبلغی بیشتر از ۵۰۰ میلیون ریال دارد.
روش ثبت چک صیادی
روش ثبت چک صیادی برای اکثر بانک ها و سامانه ها تقریبا به یک شکل است و روال کلی به شرح زیر می باشد :
- ورود به سامانه صیاد بانک مورد نظر.
- وارد شدن به بخش مدیریت چک.
- انتخاب گزینه ثبت از میان سایر گزینه هایی که در قسمت خدمات چک و ورود به آن وجود دارد.
- وارد کردن شناسه ۱۶ رقمی چک صیادی و انتخاب گزینه تایید و ادامه.
- ثبت اطلاعات مربوط به چک شامل مبلغ به ریال و تاریخ چک، سپس انتخاب گزینه تایید و ادامه.
- در این مرحله برای ثبت اطلاعات مربوط به دریافت کننده چک باید گزینه «+افزودن دریافت کننده» را انتخاب کنید و موارد خواسته شده را تکمیل کنید که شامل انتخاب نوع (حقیقی، حقوقی و …)، نام و نام خانوادگی و کد ملی شخص دریافت کننده می باشد. در نهایت انتخاب گزینه تایید و ادامه.
- وارد کردن توضیحات مربوط به شرح چک صیادی و انتخاب گزینه تایید و ادامه.
- در این مرحله سامانه اطلاعات وارد شده از سمت شخص را به طور کامل نشان می دهد، که باید به طور دقیق مجددا بررسی شود و در صورت صحیح بودن، گزینه تایید و صدور چک انتخاب شود. در غیر این صورت باید به مرحله قبل برگشته و اطلاعات تصحیح شود.
نحوه ثبت چک صیادی در برنامه های موبایلی
روش تایید چک صیادی
زمانی که صادر کننده چک، با روشی که در بالا گفته شد، چک را ثبت سامانه کرد، تحویل گیرنده چه شخص حقیقی و چه شخص حقوقی باید وارد سامانه شود و تایید یا رد چک را نیز انجام دهد. برای تایید چک مسیر زیر باید انجام گیرد :
- دریافت اصل برگ چک از صادر کننده
- وارد شدن به سامانه صیاد توسط موبایل بانک یا نرم افزارهای تعریف شده معتبر.
- ورود به بخش مدیریت چک
- انتخاب گزینه تایید یا رد چک و ورود به آن
- وارد کردن مشخصات شامل تلفن همراه و کد ملی جهت احراز هویت.
- وارد کردن کد دریافتی توسط پیامک جهت تایید احراز هویت.
- ثبت شماره کارت و رمز پویای کارت بانکی دریافت کننده و رفتن به مرحله بعد.
- ورود کد ۱۶ رقمی چک به صورت دقیق و درست.
- سامانه اطلاعات مربوط به چک صادر شده را نمایش می دهد، که باید با دقت مورد بررسی قرار بگیرند و در صورت صحیح بودند، گزینه پذیرش چک انتخاب شود.
- در این قسمت توضیحات مربوط به چک صیادی مانند خرید یا اجرا و … وارد می شود و دریافت چک تایید می شود.
